Dudy Szkockie - czyli na czym grają faceci w spódnicach

Dudy mają w Szkocji olbrzymią tradycję, niespotykaną w innych krajach. Tradycja ta oddziaływała silnie na inne kraje anglosaskie, dlatego też w każdym z nich istnieją dziesiątki kapel dudziarskich. Często możemy je zobaczyć na różnego rodzaju paradach na przykład w dzień Świętego Patryka. W krajach anglosaskich popularne jest też wynajęcie dudziarza w tradycyjnym stroju szkockim, by swą grą uświetnił uroczystość ślubu czy pogrzebu. Mimo iż obecnie nie można sobie wyobrazić brytyjskich szkockich regimentów bez dziarskiej kapeli, po upadku powstania szkockiego księcia Karola Stuarta w 1745 granie na dudach zostało zakazane. Anglicy pozwolili grać na nich, kiedy przekonali się, że szkockie regimenty w brytyjskiej armii walczą dużo gorzej bez wspomożenia narodowego instrumentu.

Wielkie Dudy Szkockie są chyba najbardziej znanymi dudami. Kiedy ludzie mówią " dudy" myślą najczęściej o Great Highland Bagpipes. GHB charakteryzują się trzema piszczałkami burdonowymi -  jedną basową i dwiema tenorowymi. Strojone są zazwyczaj w Bb, nie jest to jednak dokładny strój "koncertowy". Piszczałka melodyczna ma siedem otworów bocznych i jeden oktawowy, a ponieważ brak jest możliwości przedęcia, skala ograniczona jest do ośmiu dźwięków. Grający stosuje palcowanie półotwarte.

W piszczałce melodycznej zastosowany jest stroik podwójny, wykonany z trzciny (przypomina on stroik do szałamai), zaś w piszczałkach burdonowych wykorzystany jest cylindryczny stroik pojedynczy.

Obecny swój kształt GHB zyskały w XVII wieku. Wcześniej miały jedną basową piszczałkę burdonową lub dwie tenorowe.

Mniej znanymi dudami szkockimi są Scottish Smallpipes. Jest to niewielki instrument nadmuchiwany dymką. Posiada trzy piszczałki burdonowe, a palcowanie jest identyczne jak w GHB. Istotną różnicą jest to, że dźwięk wydawany przez Smallpipes jest cichszy, łagodniejszy i mniej przenikliwy. Zachowując strój szkocki barwą dźwięku zbliżają się do dud irlandzkich. Dudy te strojone w Bb lub D są świetnym instrumentem do wspólnego muzykowania - nie zagłuszają innych instrumentów. "They are more sociable" - jak stwiedził amerykański dudziarz Mike McNitch.

Choć trudno w to uwierzyć, Lowland Pipes były kiedyś popularniejsze od GHB. To właśnie z nich wykształciły się Scotish Smallpipes. Lowland Pipes są podobnej wielkości co GHB, posiadają jednak miech i jedną piszczałkę burdonową. Dudy te mogliśmy zobaczyć na filmie "Rob Roy".

Ostatnim rodzajem dud szkockich, o jakich słyszałem, są Chamber Pipes. O ile się orientuję, jest to po prostu zmniejszona i cichsza wersja GHB. Jeśli ktoś słyszał o innych rodzajach szkockich dud, niech da mi koniecznie znać.